De wandeling was een intense, poëtische en spannende ervaring waardoor ik een nieuwe betekenis kan geven aan het donker.
Publieksreactie nachtwandeling Amsterdam Dark Festival, september 2023
De Nacht-Wacht
Over de Nacht-Wacht
Al vier jaar werkt Marjolijn van Heemstra samen met Najat Kaddour en een handvol nachtwachters aan De Nacht-Wacht: een onderzoek naar de waarde van de nachtelijke duisternis in een stad met veel te veel lichtvervuiling. Een project met vele vormen en één missie: ons beeld van de duisternis verbeteren. Want al dat licht is schadelijk voor ons en onze omgeving.
Tijdens nachtwandelingen ontdekt De Nacht-Wacht samen met enthousiaste bezoekers de levendigheid van verlaten parken en de betovering van een hemel met sterren en maan. Van 22 t/m 24 september 2023 was het allereerste Amsterdam Dark Festival, met uitverkochte programma’s in o.a. ARTIS, de Dominicuskerk, Hortus en Tolhuistuin, schemersessies door de hele stad en nachtwandelingen in vijf donkere bossen. We blijven de komende tijd glimwormen zoeken en Schemeren.
Kom naar een activiteit van De Nacht-Wacht! Samen zetten we duisternis in als gereedschap voor rust, verwondering en een gezond(er) ecosysteem.
Beeld: Marte Boneschansker/Anneloor van Heemstra/Corine Datema
Glimwormen zoeken in het Vliegenbos
In de zomer van 2022 begonnen we met ons grote glimworm-onderzoek in het Vliegenbos in Amsterdam-Noord. Inmiddels is er een levendige whatsappgroep met enthousiaste mensen die regelmatig met elkaar op pad gaan om glimwormen te spotten. 2024 was een geweldig glimworm-jaar, en in het voorjaar van 2025 gaan we weer op pad! Wie mee wil glimwormen zoeken in het Vliegenbos mag zich melden. Stuur een mailtje met je telefoonnummer naar anne@marjolijnvanheemstra.nl
WAT KAN IK ZELF DOEN?
Op zoek naar meer duisternis in je leven? Of wil je nacht-activist worden? In dit pdf’je vind je tips en dingen die ons inspireerden.
Achtergrond
Onze samenleving is verslaafd aan licht en snelheid. Het trage, het stille, het duistere blazen we weg met lampen en lawaai. Het is ons denken ingeslopen, onze taal, onze cultuur: hoe donkerder hoe slechter.
Nederland behoort tot de meest lichtvervuilde landen ter wereld, ons donker wordt in razend tempo met uitsterven bedreigd. Het treurige is dat we het nauwelijks merken. Elke generatie groeit op met minder duisternis maar weet niet hoe het vroeger was dus merkt de achteruitgang niet op. Transgenerationeel geheugenverlies, wordt dat genoemd. Een mechanisme dat ervoor zorgde dat wij geleidelijk en zonder enig protest onze sterrenhemel grotendeels verloren. Een land waar je nauwelijks nog beseft dat we onderdeel zijn van een zonnestelsel, een sterrenstelsel, een supercluster.
Maar we verliezen meer dan uitzicht alleen. Het voortdurende licht maakt ons moe en soms zelfs ziek. Het houdt ons lichaam in actieve stand als we eigenlijk zouden moeten rusten. En dan is er nog de impact op ons ecosysteem. Insecten en nachtvlinders cirkelen om lantaarnpalen tot ze dood neervallen, verwarde vogels zingen in het kunstlicht tot ze volledig uitgeput zijn. Vleermuizen verliezen terrein. Talloze dieren raken gedesoriënteerd omdat ze in een oogverblindende wereld niet langer kunnen navigeren op het kompas van de sterrenhemel.
Met de Nacht-Wacht willen we dit geheugenverlies tegengaan door nieuwe herinneringen te maken. Nacht-herinneringen.
Beeld: Afsaneh Ghafarian Rabe’I/Anneloor van Heemstra/Corine Datema
SCHEMEREN
Voor het ervaren van de nachtelijke duisternis hoef je niet op de nacht te wachten. Al vlak na zonsondergang begint de grote overgang: de schemer. Het gouden uur gaat over in het blauwe uur, het licht verdwijnt, kleuren worden koeler.
We verzamelen ons met zonsondergang om te schemeren. Een term die stamt uit een tijd dat mensen het licht het liefst zo lang mogelijk uitlieten en aan het begin van de avond het donker afwachten. Een piepklein overgangsritueel. Een klein uur niets produceren of consumeren, simpelweg zitten en zien hoe de duisternis opkomt, hoe grenzen vervagen, de dag verwatert, overgaat in de nacht.
Wil je ook schemeren? Kijk in de agenda!
nachtwandelingen
Tijdens de nachtwandelingen van De Nacht-Wacht trekken we met een kleine groep naar een van de donkerste randen van Amsterdam. Om tussen de bomen en onder de sterren te merken hoe duisternis voor even het vertrouwde vreemd maakt, het bekende onbekend. Om langzaam te lopen, te ritselen met de egels, de nachtvlinders, de vleermuizen. Om waar te nemen hoe zonder zicht de wereld groter wordt. Want het licht laat je zien waar je bent, maar het donker maakt de wereld grenzeloos. Elke wandeling vertelt het verhaal van een specifieke plek en de mensen, dieren en planten die daar door de nacht bewegen.
De komende tijd organiseren we even geen nachtwandelingen. Wil je als eerste op de hoogte zijn zodra we weer gaan wandelen? Schrijf je in voor de nieuwsbrief!
AMSTERDAM DARK FESTIVAL
Van 22 tot en met 24 september 2023 was de allereerste editie van het Amsterdam Dark Festival. Drie dagen en nachten ontdekten we samen met bijna 2000 bezoekers de schoonheid van de duisternis. Er waren uitverkochte programma’s in o.a. ARTIS, Dominicuskerk, Hortus en Tolhuistuin, schemersessies door de hele stad en nachtwandelingen in vijf donkere bossen. We kijken terug op een fantastisch weekend.
Wil je op de hoogte blijven van het Amsterdam Dark Festival? Abonneer je op onze nieuwsbrief en volg ons op Instagram.
Tot in het donker!
Campagnebeeld: Noortje Boer
De Duisternismis overtrof mijn verwachtingen. Ik was persoonlijk geraakt door de verhalen, het donker en de kaarsen, het maakte me kalm en ontvankelijk. Het was een heel fijne en bijzondere avond.
Publieksreactie Amsterdam Dark Festival, september 2023
Schuifelend slingeren we tussen de bomen door, in een adembenemende, bevrijdende duisternis, die je inmiddels gretig omarmt.
De Theaterkrant, augustus 2022
De nacht-wacht in de media
Marjolijn verschijnt regelmatig in de media om te schrijven en spreken over de nacht (- wacht).
Voor de podcast Libelle luisterloopje ging Marjolijn samen met presentator Patrick Martens de nacht in om te laten zien hoe sprookjesachtig mooi een wandeling door de donker is.
Voor Het Parool schreef Marjolijn een essay: “We moeten weer van het donker gaan houden – samen met de vleermuizen en de glimwormen. Een stad zonder duisternis is een stad zonder ziel.”
We kregen veel mooie reacties op het artikel in De Volkskrant over schemeren: “Wat zou er gebeuren als Nederland massaal aan het schemeren sloeg? Elke dag de overgang van werk naar rust zou markeren, elke dag een uur niets produceren of consumeren, elke dag het besef dat tegenstellingen met elkaar verweven zijn en even, heel even de mogelijkheid voelen een wolf, een vleermuis, de mist te zijn.”
De Nacht-Wacht spotte door haar nachtcamera een bijzonder vogeltje: een blauwstaart, afkomstig uit Siberië. Het Parool schreef erover.
De Volkskrant liep mee met een nachtwandeling op Over het IJ en schreef een mooi verslag. Herien Wensink interviewde Marjolijn voor De Volkskrant. “Samen ’s nachts wandelen is het zinnigste wat je kunt doen”.
Marjolijn van Heemstra, Ruben Hein en Vincent Icke hielden een vurig pleidooi voor het donker van de nacht bij Khalid en Sophie.
De Standaard interviewde Marjolijn: “Dat we leven in een tijd waarin de nacht eigenlijk niet meer bestaat, vind ik zo’n vreemd idee.”
Het boekenprogramma Brommer op zee nodigde Marjolijn uit voor een gesprek over ruimtevaart, astrofobie en het belang van het donker.
Dankjulliewel voor de geweldige ervaring! Ik vond het werkelijk fantastisch. Mijn zoon en ik hebben nog lekker nagepraat in de auto.
Publieksreactie op Zeeland Nazomerfestival, augustus 2022
Het grote glimwormenonderzoek 2022
Twee jaar terug werd bij toeval een kleine kolonie glimwormen (familie van de vuurvlieg) gevonden in het Vliegenbos. Dat was wereldnieuws, want de glimworm is een zeldzaam dier dat in Nederland weinig voorkomt en bovendien in steeds mindere mate. In de zomer van 2022 deden we een eerste onderzoek om meer te leren over de aanwezigheid en verspreiding van deze zeldzame stadgenoot. Ecoloog Emiel van Loon schreef een onderzoekshandleiding en Marjolijn van Heemstra schreef een audioverhaal over glimwormen dat je kon luisteren tijdens je zoektocht.
De eindstand van deze eerste officiële Amsterdamse glimwormentelling: nul exemplaren. Waarschijnlijk was het te droog en te licht. Marjolijn: “Toen we de glimwormen twee jaar geleden per toeval tegenkwamen in het Vliegenbos in Noord vond ik het troostend dat je middenin de zesde uitstervingsgolf een bijzondere diersoort kan vinden vlakbij je huis. Deze zomer hoopte ik weer op troost (wie niet). Maar goed, ik zag dus geen Amsterdamse glimwormen, wel werd ik veel geïnterviewd over glimwormen. En ik heb de hoop niet opgegeven. Twee jaar geleden zagen we ze ineens gloeien in oktober. Helemaal off season, waarschijnlijk een geval van grote klimaatverwarring, maar toch, ik blijf nog even op de uitkijk.”
Jammer van het afgelopen glimwormenseizoen, maar in elk geval heb je mijn ogen voorgoed geopend!
Deelnemer van het glimwormenonderzoek
De nacht-wacht academie
In de Nacht-Wacht Academie van het najaar van 2021 bereidde een groep jonge ruimtevaarders zich voor op een reis naar Mars.
Hens Zimmerman was op bezoek, we begonnen aan een Marsmoestuin en we proefden een Spirulina milkshake. De maand daarna gingen we samen met commandant André Kuipers gingen aan boord van de SpaceBuzz. Twee kinderen moesten huilen toen ze door middel van virtual en augmented reality de aarde zagen vanuit de ruimte, zó mooi vonden ze het. We luisterden naar een boodschap van Wubbo Ockels, schreven brieven aan moeder aarde en maakten samen met Afval Koningin Frouwkje Smit te gekke ruimtepakken van afval. We dansten alsof we op Mars waren, gaven elkaar complimenten en versierden een eigen gelukskistje.
Nachtwachter Najat maakte van elke bijeenkomt van De Nacht-Wacht Academie een kort verslag.
Ik zie de aarde, daar woon ik, we zijn er bijna!
Jonge stadsastronaut in de SpaceBuzz ervaring tijdens de Nacht-Wacht academie
De Nacht-Wacht en Hotel isis
Op 23 april 2021 nam De Nacht-Wacht voor de eerste keer de lobby over van hotel Isis aan het Amsterdamse Spreeuwenpark voor een live en coronaproof radioprogramma over de nacht en sterren. Te gast in de radioshow waren hoteleigenaar Mohammed met een verhaal over de Egyptische piramides en sterrenbeelden en de piepjonge zangeres Hayat. Hotelgasten hoorden de radioshow live op boxjes in hun kamer. Nog voor zonsopgang werden de hotelgasten opgehaald om in het Vliegenbos een wandeling te maken met begeleidende audio: een verhaal over duisternis, transformatie en herinneringen aan het Vliegenbos.
Foto: Vincent van den Brink
Het was indrukwekkend. Dankjewel voor deze prachtige ervaring. Ik heb genoten van het duister en ontdekte hoe zeer ik avontuur heb gemist.
Publieksreactie op Over het IJ festival, juli 2021
Gerelateerd
Schemeren gaat de wereld rond
Schemeren, aka Dusking, ging vorige week de wereld rond! Drie avonden...
Schemeren tijdens Brainwash Night
Geloof. Extase. Overgave. Dat is wat je te wachten staat tijdens...
Marjolijn bij Podium Klassiek
“Ongezien ben je soms zoveel meer aanwezig.” Dit weekend vierden we...
Schemeren
Marjolijn van Heemstra neemt je mee naar de schemer.
Nu te koop: kaarten voor het Amsterdam Dark Festival
Van vrijdag 22 t/m zondag 24 september 2023 organiseert Marjolijn van...
De Nacht-Wacht
Wandelingen naar de donkerste plekken van de stad
Nachtwandelen in mei en juni
De volgende nachtwandeling is op vrijdag 19 mei in het Diemerbos. Op vrijdag 23...
Aftrap ramadan op de A’dam Toren
‘Die saamhorigheid is toch prachtig’ Het is inmiddels een traditie: de...
Vragen helpt: meld lichtvervuiling!
Zorg samen met De Nacht-Wacht voor een donker Vliegenbos! “Laatst zat...
Nu te koop: kaartjes voor Schemeren
Van 11 tot en met 30 januari neemt Marjolijn van Heemstra...
Marjolijn van Heemstra en de Nacht van de Nacht
Vorig jaar (2021) was Marjolijn van Heemstra ambassadeur van de Nacht...
Kaartjes voor de nachtwandeling in oktober nu te koop!
We gaan dit jaar nog één keer met de Nacht-Wacht het...
Kaartjes voor De Nacht-Wacht in augustus en september 2022 nu te koop!
De Nacht-Wacht trekt maandelijks met steeds nieuwe nachtwachters door de donkerste...
Een middag vol ‘geluksstofjes’
Vlak voor de nieuwe lockdown had De Nacht-Wacht Academie nog een...
De boodschap van Wubbo Ockels en ruimtepakken van afval
Na de ruimtereis in de Spacebuzz de vorige keer, was de...
Mee met de SpaceBuzz van André Kuipers
Twee kinderen moesten huilen toen ze door middel van virtual en...
Hens Zimmerman op bezoek, een Marsmoestuin en Spirulina milkshake.
De Nacht-Wacht academie draait op volle toeren! Afgelopen woensdag was Hens...
De Nacht-Wacht Academie gaat van start!
Vanaf vandaag gaat een groep kleine nachtwachters op avontuur in De...
Nachtwandelingen op Over het IJ groot succes!
“Tijdens de nachtwandeling van theatermaker Marjolijn van Heemstra is de duisternis...
De Nacht-Wacht op Over het IJ
Wil je graag meewandelen met De Nacht-Wacht? Dat kan begin juli...
De Nacht-Wacht op Over het IJ 2021
Ga mee op pad met De Nacht-Wacht
Terugluisteren: Radio Isis
Radio Isis gemist? Luister het hier terug! Op 23 april nam...
Nachtwachter Najat
We stellen graag de allereerste Nachtwachter voor: Najat Kaddour! “Najat was...
23 april live radioshow van De Nacht-wacht
Op vrijdagavond 23 april om 22:00 neemt De Nacht-Wacht de lobby...
Op zoek naar de maansikkel: het startsein van de ramadan in Amsterdam
Maandag 12-04-2021 was de allereerste activiteit van De Nacht-Wacht: het spotten...
