"Dankjulliewel voor de geweldige ervaring! Ik vond het werkelijk fantastisch. Mijn zoon en ik hebben nog lekker nagepraat in de auto."
Het Nachtverbond
Het Nachtverbond (voormalig: De Nacht-Wacht) brengt mensen samen in de donkerte om hen de betovering en de rust van duisternis te laten ervaren. Met onze activiteiten vergroten we de liefde voor de nachtelijke duisternis die wereldwijd onder druk staat. Elk jaar wordt de wereld 10% lichter en ons eigen land staat in de top-5 van meest lichtvervuilde landen ter wereld. Dit heeft grote gevolgen voor onszelf en onze leefomgeving.
Het probleem van lichtvervuiling kun je niet alleen oplossen met wetenschappelijke feiten en techniek. Dat licht ongezond en verwoestend is, is allang aangetoond, en toch verandert er nauwelijks iets. Dat komt door de diepgewortelde culturele mythe dat donker eng is en gevaarlijk en overwonnen moet worden door het licht. Als we het probleem van lichtvervuiling willen aanpakken moeten we dus ook deze mythe veranderen. Want zolang mensen blijven geloven dat het donker voor gevaar staat, zal de nacht altijd moeten wijken voor de dag.
Met Het Nachtverbond werken wij aan een nieuw verhaal, waarin we de waarden van het donker benadrukken. Het donker is gezond, natuurlijk en onmisbaar. Voor de buitenwereld én onze binnenwereld. Dat doen we met theatrale nachtwandelingen, voorstellingen, podcasts, boeken, journalistiek, lezingen, educatie, activisme en poëzie.
Beeld: Corine Datema
Wat we doen en waarom
Onze samenleving is verslaafd aan licht en snelheid. Het trage, het stille, het duistere blazen we weg met lampen en lawaai. Het is ons denken ingeslopen, onze taal, onze cultuur: hoe donkerder hoe slechter. Nederland behoort tot de meest lichtvervuilde landen ter wereld, ons donker wordt in razend tempo met uitsterven bedreigd. Maar al dat licht heeft grote gevolgen voor onszelf en onze leefomgeving:
Jaarlijks zijn miljarden dieren het slachtoffer van lichtvervuiling. Van trekvogels die gedesoriënteerd te pletter slaan tot belangrijke bestuivers die gevangen raken in het licht van lantaarnpalen.
Ook de gezondheid van onze eigen soort heeft het te verduren. Al het kunstlicht verstoort ons bioritme, wat een negatief effect heeft op ons immuunsysteem. Het licht verzwakt ons. We verliezen rust en slaap.
Wat we ook verliezen is de mogelijkheid de wereld anders te ervaren. Onze ogen af te sluiten en op de andere zintuigen, de fantasie en intuïtie te varen.
We verliezen uitzicht op de sterrenhemel, een grote bron van oeroude kennis en verwondering. Dankzij de sterrenhemel voelen wij mensen ons al millennia onderdeel van een groot en mysterieus geheel. Het geeft een gevoel van nederigheid en relativering. Ook hiervan zijn we door al het nachtelijke licht afgesneden.
Door middel van theatrale nachtwandelingen, voorstellingen, podcasts, lezingen, educatie, activisme, poëzie, journalistiek en boeken, dragen we bij aan:
- Het bevorderen van mentale gezondheid
- Het samenbrengen van mensen onder de sterrenhemel om te reflecteren op het mysterie van het universum waarin we leven
- Het bestrijden van lichtvervuiling ten behoeve van de dieren en planten die de duisternis nodig hebben
- Het bouwen van gemeenschappen rondom het verhaal van de duisternis
- Het creëren van momenten waarop mensen in aanraking komen met het nachtgezicht van de wereld en even iets anders kunnen zijn dan wat er dagelijks van hen verwacht wordt.
WAT KAN IK ZELF DOEN?
Op zoek naar meer duisternis in je leven? Of wil je nacht-activist worden?
Nachtgids
Eind november in de winkel: een roman over nachtwandelen! In donkere dagen (en nachten) gidst Marjolijn ons naar het licht. Een hoopgevende roman over saamhorigheid en activisme, over zingeving, midlife en glimwormen.
“Mellie organiseert nachtwandelingen door het bos, tot ze tijdens zo’n tocht op een bewusteloze vrouw stuit. De vraag rijst of Mellie – een vurig pleitbezorger van nachtelijke duisternis – hier indirect verantwoordelijk voor is.”
SCHEMEREN
Voor het ervaren van de nachtelijke duisternis hoef je niet op de nacht te wachten. Al vlak na zonsondergang begint de grote overgang: de schemer. Het gouden uur gaat over in het blauwe uur, het licht verdwijnt, kleuren worden koeler.
Op steeds meer plekken in het land verzamelen mensen zich met zonsondergang om te schemeren. Een term die stamt uit een tijd dat mensen het licht het liefst zo lang mogelijk uitlieten en aan het begin van de avond het donker afwachten. Een piepklein overgangsritueel. Een klein uur niets produceren of consumeren, simpelweg zitten en zien hoe de duisternis opkomt, hoe grenzen vervagen, de dag verwatert, overgaat in de nacht.
"Ik ben helemaal fan van Schemeren. Wat fantastisch!"
Glimwormen zoeken in het Vliegenbos
In de zomer van 2022 begonnen we met ons grote glimworm-onderzoek in het Vliegenbos in Amsterdam-Noord. Inmiddels is er een levendige whatsappgroep met enthousiaste mensen die regelmatig met elkaar op pad gaan om glimwormen te spotten. 2025 was een geweldig glimworm-jaar. Wie vanaf juni 2026 weer mee wil glimwormen zoeken in het Vliegenbos mag zich melden. Stuur een mailtje met je naam en telefoonnummer naar Anne; anne@marjolijnvanheemstra.nl
"Het was indrukwekkend. Dankjewel voor deze prachtige ervaring. Ik heb genoten van het duister en ontdekte hoe zeer ik avontuur heb gemist."
nachtwandelingen
Tijdens nachtwandelingen trekken we met een kleine groep naar een donkere rand van een stad om mensen in contact te brengen met het nachtgezicht van de wereld. Om tussen de bomen en onder de sterren te merken hoe duisternis voor even het vertrouwde vreemd maakt, het bekende onbekend. Om langzaam te lopen, te ritselen met de egels, de nachtvlinders, de vleermuizen. Om waar te nemen hoe zonder zicht de wereld groter wordt. Want het licht laat je zien waar je bent, maar het donker maakt de wereld grenzeloos. Elke wandeling vertelt het verhaal van een specifieke plek en de mensen, dieren en planten die daar door de nacht bewegen.
"De wandeling was een intense, poëtische en spannende ervaring waardoor ik een nieuwe betekenis kan geven aan het donker."
Het nachtverbond in de media
Marjolijn van Heemstra verschijnt regelmatig in de media om te schrijven en spreken over de nacht.
Marjolijn van Heemstra is als correspondent verbonden aan De Correspondent, waar ze regelmatig schrijft over het belang van donker. Bijvoorbeeld: Waarom het donker niet per se het kwaad is (en lantaarnpalen geen logisch antwoord zijn op moord) (09-10-2025)
In Podium Klassiek besprak Marjolijn van Heemstra hoe de nacht doorklinkt in de muziek. Kijk hier terug.
Voor de podcast Libelle luisterloopje ging Marjolijn samen met presentator Patrick Martens de nacht in om te laten zien hoe sprookjesachtig mooi een wandeling door de donker is.
Voor Het Parool schreef Marjolijn een essay: “We moeten weer van het donker gaan houden – samen met de vleermuizen en de glimwormen. Een stad zonder duisternis is een stad zonder ziel.”
We kregen veel mooie reacties op het artikel in De Volkskrant over schemeren: “Wat zou er gebeuren als Nederland massaal aan het schemeren sloeg? Elke dag de overgang van werk naar rust zou markeren, elke dag een uur niets produceren of consumeren, elke dag het besef dat tegenstellingen met elkaar verweven zijn en even, heel even de mogelijkheid voelen een wolf, een vleermuis, de mist te zijn.”
De Nacht-Wacht spotte door haar nachtcamera een bijzonder vogeltje: een blauwstaart, afkomstig uit Siberië. Het Parool schreef erover.
De Volkskrant liep mee met een nachtwandeling op Over het IJ en schreef een mooi verslag. Herien Wensink interviewde Marjolijn voor De Volkskrant. “Samen ’s nachts wandelen is het zinnigste wat je kunt doen”.
Marjolijn van Heemstra, Ruben Hein en Vincent Icke hielden een vurig pleidooi voor het donker van de nacht bij Khalid en Sophie.
De Standaard interviewde Marjolijn: “Dat we leven in een tijd waarin de nacht eigenlijk niet meer bestaat, vind ik zo’n vreemd idee.”
Het boekenprogramma Brommer op zee nodigde Marjolijn uit voor een gesprek over ruimtevaart, astrofobie en het belang van het donker.
ARCHIEF
AMSTERDAM DARK FESTIVAL
Van 22 tot en met 24 september 2023 was de allereerste editie van het Amsterdam Dark Festival. Drie dagen en nachten ontdekten we samen met bijna 2000 bezoekers de schoonheid van de duisternis. Er waren uitverkochte programma’s in o.a. ARTIS, Dominicuskerk, Hortus en Tolhuistuin, schemersessies door de hele stad en nachtwandelingen in vijf donkere bossen. We kijken terug op een fantastisch weekend.
Het grote glimwormenonderzoek 2022
Twee jaar terug werd bij toeval een kleine kolonie glimwormen (familie van de vuurvlieg) gevonden in het Vliegenbos. Dat was wereldnieuws, want de glimworm is een zeldzaam dier dat in Nederland weinig voorkomt en bovendien in steeds mindere mate. In de zomer van 2022 deden we een eerste onderzoek om meer te leren over de aanwezigheid en verspreiding van deze zeldzame stadgenoot. Ecoloog Emiel van Loon schreef een onderzoekshandleiding en Marjolijn van Heemstra schreef een audioverhaal over glimwormen dat je kon luisteren tijdens je zoektocht.
De eindstand van deze eerste officiële Amsterdamse glimwormentelling: nul exemplaren. Waarschijnlijk was het te droog en te licht. Marjolijn: “Toen we de glimwormen twee jaar geleden per toeval tegenkwamen in het Vliegenbos in Noord vond ik het troostend dat je middenin de zesde uitstervingsgolf een bijzondere diersoort kan vinden vlakbij je huis. Deze zomer hoopte ik weer op troost (wie niet). Maar goed, ik zag dus geen Amsterdamse glimwormen, wel werd ik veel geïnterviewd over glimwormen. En ik heb de hoop niet opgegeven. Twee jaar geleden zagen we ze ineens gloeien in oktober. Helemaal off season, waarschijnlijk een geval van grote klimaatverwarring, maar toch, ik blijf nog even op de uitkijk.”
De nacht-wacht academie
In de Nacht-Wacht Academie van het najaar van 2021 bereidde een groep jonge ruimtevaarders zich voor op een reis naar Mars.
Hens Zimmerman was op bezoek, we begonnen aan een Marsmoestuin en we proefden een Spirulina milkshake. De maand daarna gingen we samen met commandant André Kuipers gingen aan boord van de SpaceBuzz. Twee kinderen moesten huilen toen ze door middel van virtual en augmented reality de aarde zagen vanuit de ruimte, zó mooi vonden ze het. We luisterden naar een boodschap van Wubbo Ockels, schreven brieven aan moeder aarde en maakten samen met Afval Koningin Frouwkje Smit te gekke ruimtepakken van afval. We dansten alsof we op Mars waren, gaven elkaar complimenten en versierden een eigen gelukskistje.
Nachtwachter Najat maakte van elke bijeenkomt van De Nacht-Wacht Academie een kort verslag.
Stadsastronaut – de podcast
Sinds het begin van de ruimtevaart worden astronauten in de uitgestrekte duisternis overvallen door liefde voor onze planeet. En waar je van houdt, dat wil je beschermen. We moeten uitzoomen, is hun boodschap. Zien hoe alles met alles verweven is en hoe kwetsbaar we erbij hangen in dat reusachtige heelal. Het leven bekijken met de blik van een ruimtevaarder geeft ons het perspectief dat we nu zo ontberen. Een blik voorbij de waan van de dag waarin we onszelf en de aarde uitputten. Mooi gezegd. Maar hoe dan?
In de warmste zomer in drie eeuwen probeert Marjolijn van Heemstra zichzelf op te leiden tot astronaut in de hoop een handleiding te vinden voor de toekomst. Met behulp van ruimtevaartspecialisten, futurologen, science fiction en haar buurman Bob zoomt ze stap voor stap uit op het dagelijkse leven. Althans, dat is de poging.
Stadsastronaut is een driedelige podcast van de VPRO en NPO Radio 1 op basis van de theatervoorstelling Stadsastronaut. Muziek: Roald van Oosten
De Nacht-Wacht en Hotel isis
Op 23 april 2021 nam De Nacht-Wacht voor de eerste keer de lobby over van hotel Isis aan het Amsterdamse Spreeuwenpark voor een live en coronaproof radioprogramma over de nacht en sterren. Te gast in de radioshow waren hoteleigenaar Mohammed met een verhaal over de Egyptische piramides en sterrenbeelden en de piepjonge zangeres Hayat. Hotelgasten hoorden de radioshow live op boxjes in hun kamer. Nog voor zonsopgang werden de hotelgasten opgehaald om in het Vliegenbos een wandeling te maken met begeleidende audio: een verhaal over duisternis, transformatie en herinneringen aan het Vliegenbos.
Foto: Vincent van den Brink
Gerelateerd
Nieuwe roman: Nachtgids
Eind november in de winkel: een roman over nachtwandelen! In donkere dagen...
Glimwormparty
3 oktober is er weer een glimwormparty. Dit keer om het...
Zoek mee naar glimwormen in het Vliegenbos
In de zomer van 2022 begonnen we met ons grote glimworm-onderzoek...
Schemeren gaat de wereld rond
Schemeren, aka Dusking, ging vorige week de wereld rond! Drie avonden...
Schemeren tijdens Brainwash Night
Geloof. Extase. Overgave. Dat is wat je te wachten staat tijdens...
Marjolijn bij Podium Klassiek
“Ongezien ben je soms zoveel meer aanwezig.” Dit weekend vierden we...
Schemeren
Marjolijn van Heemstra neemt je mee naar de schemer.
Nu te koop: kaarten voor het Amsterdam Dark Festival
Van vrijdag 22 t/m zondag 24 september 2023 organiseert Marjolijn van...
Nachtwandelingen
Wandelingen naar de donkerste plekken van de stad
Nachtwandelen in mei en juni
De volgende nachtwandeling is op vrijdag 19 mei in het Diemerbos. Op vrijdag 23...
Aftrap ramadan op de A’dam Toren
‘Die saamhorigheid is toch prachtig’ Het is inmiddels een traditie: de...
Vragen helpt: meld lichtvervuiling!
Zorg samen met De Nacht-Wacht voor een donker Vliegenbos! “Laatst zat...
Nu te koop: kaartjes voor Schemeren
Van 11 tot en met 30 januari neemt Marjolijn van Heemstra...
Marjolijn van Heemstra en de Nacht van de Nacht
Vorig jaar (2021) was Marjolijn van Heemstra ambassadeur van de Nacht...
Kaartjes voor de nachtwandeling in oktober nu te koop!
We gaan dit jaar nog één keer met de Nacht-Wacht het...
Kaartjes voor De Nacht-Wacht in augustus en september 2022 nu te koop!
De Nacht-Wacht trekt maandelijks met steeds nieuwe nachtwachters door de donkerste...
Een middag vol ‘geluksstofjes’
Vlak voor de nieuwe lockdown had De Nacht-Wacht Academie nog een...
De boodschap van Wubbo Ockels en ruimtepakken van afval
Na de ruimtereis in de Spacebuzz de vorige keer, was de...
Mee met de SpaceBuzz van André Kuipers
Twee kinderen moesten huilen toen ze door middel van virtual en...
Hens Zimmerman op bezoek, een Marsmoestuin en Spirulina milkshake.
De Nacht-Wacht academie draait op volle toeren! Afgelopen woensdag was Hens...
De Nacht-Wacht Academie gaat van start!
Vanaf vandaag gaat een groep kleine nachtwachters op avontuur in De...
Nachtwandelingen op Over het IJ groot succes!
“Tijdens de nachtwandeling van theatermaker Marjolijn van Heemstra is de duisternis...
De Nacht-Wacht op Over het IJ
Wil je graag meewandelen met De Nacht-Wacht? Dat kan begin juli...
De Nacht-Wacht op Over het IJ 2021
Ga mee op pad met De Nacht-Wacht
Terugluisteren: Radio Isis
Radio Isis gemist? Luister het hier terug! Op 23 april nam...
Nachtwachter Najat
We stellen graag de allereerste Nachtwachter voor: Najat Kaddour! “Najat was...
23 april live radioshow van De Nacht-wacht
Op vrijdagavond 23 april om 22:00 neemt De Nacht-Wacht de lobby...
Op zoek naar de maansikkel: het startsein van de ramadan in Amsterdam
Maandag 12-04-2021 was de allereerste activiteit van De Nacht-Wacht: het spotten...
